اسید نیتریک

اسید نیتریک یا جوهر شوره یکی از مواد بسیار پرکاربرد در صنعت است که برای شست و شو، استفاده فراوانی دارد. در مقاله پیش رو به معرفی این ماده، خواص، کاربردها و موارد ایمنی کار با آن، پرداخته شده است.

اسید نیتریک HNO3

اسید نیتریک دارای نامهای دیگری ماننداسید نیتریک  نیتریک اسید، جوهر شوره، اسید ازته، نیترات هیدروژن، اسید ازوتیک و ازوتیک اسید است. فرمول شیمیایی آن HNO3 است. ماده ای زرد یا بی رنگ است. اسید نیتریک دارای بویی زننده و تند است. نقطه ذوب آن، ۴۱- و نقطه جوش آن، ۱۲۲ درجه سانتی گراد است. این ماده کاملا قابل حل در آب است و غیر قابل اشتعال است.

نمونه پودری این ماده دارای دو نوع تک آبه و ۳ آبه است.

اسید نیتریک به شدت اکسیدکننده است و تاریخچه استفاده از آن، به استخراج طلا باز میگردد. زیرا این اسید توانایی حل کردن تمامی فلزات به غیر از طلا را دارا می باشد. از این اسید برای بازیافت زباله های فلزی و یا ضایعات کامپیوتری نیز استفاده میشود.

نیتریک اسید زمانی که در مقابل نور یا حرارت قرار بگیرد، ممکن است تجزیه شود. به همین دلیل است که معمولا این اسید را در ظرف های شیشه ای قهوه ای رنگ نگهداری میکنند. این اسید در صورت تجزیه شدن، تولید گاز NO2 میکند. این گاز به رنگ قرمز میباشد. برای همین اسید که بخار این اسید در خیلی از موارد دارای رنگی قهوه ای مایل به قرمز است.

در برخی موارد از گاز نیتریک اسید هم استفاده میشود که گازی قهوه ای رنگ مایل به سرخ است و معمولا دارای مقادیر کمتری از NO2 نیز هست.

نیتریک اسید - اسید نیتریک - HNO3

کاربردهای اسید نیتریک

از این اسید در تولید نیترات آمونیوم استفاده میشود. نیترات آمونیوم، یکی از انواع کودها است.

اسید نیتریک در استخراج طلا استفاده شده است. اسید نیتریک در بازیافت ضایعات الکترونیک نیز بسیار کاربرد دارد و یکی از مواد اصلی است.

از اسید نیتریک در سوخت موشک و به عنوان اکسید کننده استفاده میشود.

یکی از کاربردهای اصلی و اساسی اسید نیتریک، استفاده برای شست و شو است. این اسید بدلیل خورندگی ای که دارد و اینکه میتواند تعداد زیادی از فلزات را به خوبی در خود حل کند، بسیار گزینه مناسبی برای اسید نیتریک است.

از اسید نیتریک برای انجام آنالیز های شیمیایی نیز استفاده میشود. به عنوان مثال، برای آماده سازی نمونه ICP-MS و ICP-AES از این اسید استفاده میشود.

از اسید نیتریک برای تولید مواد منفجره، تولید رنگ، تولید دارو و به عنوان واکنشگر نیز استفاده میشود.

خطرات اسید نیتریک و موارد ایمنی

اسید نیتریک غلیظ، یک اکسید کننده قوی است و در ترکیب با مواد سوختنی، انواع الکل ها و یا مواد احیا کننده و ترکیبات قابل احتراق تولید گرما کرده و یا بسوزد و منفجر شود.

این ماده بسیار خورنده است و باید حین کارکردن با آن، جوانب احتیاط را در نظر گرفت. در صورت بالا رفتن حرارت بسیار زیاد آن، ممکن است گازهای خورند و سمی نیز تولید شود.

خطر اسید نیتریک
خطر اسید نیتریک

این ماده در صورت ورود از مجاری تنفسی یا چشم ها، بسیار خطرناک است.