دی اتانول آمین (DEA) به انگلیسی Diethanolamine یک ترکیب شیمیایی آلی است که از یک آمین دسته دوم و یک الکل دوتایی تشکیل می شود. این الکل دوتایی دارای دو گروه هیدروکسیل است و همانند سایر آمین ها ، دی اتانول آمین نیز به صورت یک باز ضعیف عمل می کند.
دیگر اسامی مترادف با دی اتانول آمین شامل Di-ethanolamine ، دی اتیلول آمین ، هیدروکسی اتیل ، DEA ، DELA ، آمین ، دو هیدروکسی اتیل آمین و ترولامین می باشد
استفاده از دی اتانول آمین (DEA) و دیگر مشتقات آن ، که برای ایجاد کف و بافت هایی نظیر کرم مورد استفاده است ، در تولید محصولات بهداشتی ، آرایشی رایج است. دیگر مشتقات دی اتانول آمین عبارتند از : لورامید دی اتانول آمین ، کوکو دی اتانول آمین، کوکو آمید دی اتانول آمین یا روغن نارگیل از دی اتانول آمین، لورامید DEA لاریک دی اتانول آمید و لائورل دی اتانول آمید.
خصوصیات دی اتانول آمین
فرمول شیمیایی : C4H11NO2
مولار : ۱۰۵٫۱۴ g/mol
نقطه جوش : ۲۸۰ °C
خلوص : دی اتانول آمین ۹۹%.
شکل ظاهری : مایع غلیظ ، جاذب رطوبت ، بی رنگ یا کریستال های سفید رنگ با بوی نافذ.
حلالیت در آب : قابل حل در آب می باشد.
Diethanolamine
Chemical compound
Diethanolamine, often abbreviated as DEA or DEOA, is an organic compound with the formula HN(CH₂CH₂OH)₂.
Molar mass: 105.14 g/mol
Formula: C4H11NO2
Density: 1.09 g/cm³
Boiling point: 280 °C
ChEBI ID: 28123
PubChem CID: 8113
دی اتانول آمین دارای مشتقات مونو، دی و تری اتانول آمین است. اتانول آمینها برای اولین بار توسط ورتز در سال ۱۹۶۰ از اتیلن کلروهیدرین و محلول آمونیاک تهیه شد. در اواخر قرن ۱۹ بود که مخلوط اتانول آمین ها به مونو ، دی و تری اتانول آمین جداسازی شدند که البته این کار با تقطیر جز به جز انجام شد. اتانول آمینها تا قبل از ۱۹۳۰ به صورت تجاری تهیه نمی شدند واز آن پس به مرور مصرف آنها به عنوان یک ماده میانی پتروشیمی مورد استفاده قرار گرفت. از اواسط دهه ۱۹۷۰ با افزایش تولید اکسید اتیلن، اهمیت تجاری این مواد رو به رشد گذاشت تا آنجا که در حال حاضر اتانول آمینها با درصدهای خلوص مختلفی تولید می شوند.
کاربردهای دی اتانول آمین
- شیرین کردن گاز(GAS SWEETENING)
مونو اتانول آمین و دی اتانول آمین با کربن دی اکسید دردمای محیط ترکیب میشوند و وقتی در معرض دمای بالا قرار میگیرند تولید گاز اسید و آمین (به منظور استفاده مجدد در این واکنش) تولید میکنند. متانول آمین در جریان سنتز گاز به منظور تصفیه گاز مورد استفاده قرار میگیرد و آمونیاک، هیدروژن و کربن مونواکسید تشکیل میشود. کربن دی اکسید اولین آلاینده ای است که طی این فرایند حذف میشود. طی واکنش های بعدی، توسط دی متانول آمین در تصفیه طبیعی گاز در پالایشگاه کربن دی اکسید و هیدروژن سولفید آلاینده هایی هستند که حذف میشوند.
- نساجی
اتانول آمین ها درفرآیند نساجی به عنوان واکنش حد واسط برای آماده سازی روکش های نخی بادوام و نرم کننده ها کاربرد دارد. صابون های آمینی به دلیل مقدار کم آلکالین به عنوان ماده پاک کننده ابریشم و پشم مورد استفاده قرار میگیرند. دی اتانول آمین و تری اتانول آمین در ساخت رنگ مصنوع ابریشمی نیز به کار میروند.
- خشکشویی
اتانول آمین ها به علت خاصیت آبدوستی در خشک شویی کاربرد عمده ای دارند. نمک های اتانول آمین به علت خواص ضد الکتریسیته و ضد زنگ در زمینه نرم کنندگی منسوجات نیز کاربرد دارند.
- فلزکاری
محصولات تجزیه/اضافه کردن اسید عوامل اصلی خوردگی سطح فلزات به خصوص در حضور رطوبت هستند. اتانول آمین ها اغلب به عنوان خنثی کننده اجزای اسیدی در اسپری های روان کننده به منظور جلوگیری از خوردگی به کار میرود.
- مواد آرایشی و بهداشتی
اسیدهای چرب با اتانول آمین خنثی میشوند. به خصوص تری اتانول آمین برای اوملسیون های روغن در آب امولسی فایرهای بسیار مناسبی هستند. دی اتانول آمین جز مواد معمول تشکیل دهنده شامپو و لوازم آرایشی هستند که موجب ساختارکرمی و کف کردن این مواد میشوند. کوکو آمید دی اتانول آمین یا روغن نارگیل مورد استفاده در شوینده ها یکی از مشتقات دی اتانول آمین است. دی اتانول آمین ماده اولیه در تولید مورفولین نیز میباشد.
- ایمنی
دی اتانول آمین ها تحریک کننده پوستی است. البته تحقیقات نشان داده استنشاق این ماده در موش ها موجب اختلالات کبد و کلیه میشوند. ممکن است دی اتانول آمین به نیتروزآمین تبدیل شود که ماده ای بسیار سرطان زا است.