اکسید جیوه ( I ) یک اکسید فلزی غیر آلی با فرمول شیمیایی Hg2O به شمار می رود . این اکسید پودری شکل و به رنگ قهوه ای ، غیر محلول در آب ، سمی ولی بدون مزه یا بو است . از نظر شیمیایی غیر پایدار محسوب شده به اکسید جیوه ( II ) و فلز جیوه تبدیل می شود .
اکسید جیوه ( II ) که اکسید مرکوری نیز نامیده می شود فرمول HgO را دارد . رنگ آن قرمز یا نارنجی است . این اکسید فلزی در دما و فشار اتاق به شکل جامد دیده می شود . شکل قرمز رنگ Hg2O را می شود با حرارت دادن Hg در اکسیژن در دمای تقریبا ۳۵۰ درجه ی سانتی گراد ، یا به وسیله ی پیرولیز Hg(NO3)2 تولید کرد . اکسید جیوه به رنگ زرد را می توان توسط ته نشینی Hg2+ آب دار با قلیا به دست آورد . تفاوت در رنگ به علت اندازه ی ذره است ، که هر دو ساختار مشابهی شکل داده و از واحد های نزدیک خطی O-Hg-O در زنجیره های زیگ زاگ مانند با یک Hg-O-Hg با زاویه ی ۱۰۸ درجه تشکیل شده اند .
در سال ۱۷۷۴ ، جوزف پریستلی کشف کرد که اکسیژن به واسطه ی گرما دادن این اکسید فلزی آزاد می شود ، گرچه او این گاز را به عنوان اکسیژن شناسایی نکرد ( در عوض او آن را هوای ” فلوژیسته نشده ” نامید ، چون نمونه ای بود که در آن زمان در حال کار با آن بود ) .
ساختار اکسید جیوه
تحت فشار جوی این اکسید فلزی غیر آلی دارای دو شکل کریستالی است : یکی به اسم مونو تریودیت و دومی همانند با سینابار معدنی سولفید است ، هر دو به وسیله ی زنجیره های Hg-O معین می شوند . در فشار بالای ۱۰ GPa هر دو ساختار یک شکل چهار ضلعی به خود می گیرند .
کاربرد های اکسید جیوه
HgO معمولا در تولید جیوه استفاده می شود چون به آسانی تجزیه می شود . هنگام تجزیه ی آن ، گاز اکسیژن به وجود می آید . از آن هم چنین به عنوان ماده ای برای کاتد ها در باتری های جیوه ای استفاده می شود .